Voorhoede van twitteraars rap geblokkeerd

De ‘Twitterrevolutie’ wordt sinds 2009 met regelmaat uitgeroepen. Maar nog geen machthebber is door twitterrevolutionairen alleen verdreven.

Rotterdam, 31 jan. Internet werkt weer in Egypte, een beetje. Via een moderne versie van de luchtbrug: via een kleine Franse internetprovider kunnen Egyptenaren met een ouderwetse modem naar een Frans telefoonnummer inbellen. Een verbinding die vele malen trager (en duurder) is dan wat de 21e-eeuwse internetter gewend is, maar het werkt.

De Egyptische autoriteiten vrezen sociale media, dat is volgens Twitteraars nu wel bewezen. Waarom anders nam Egypte de haast ongekende stap het internet vrijwel ‘uit’ te zetten? Voor zover bekend daalde nooit eerder het aantal internetverbindingen vanuit een land naar de rest van de wereld zo snel als donderdagavond.

Internetanalysebureau Renesys noemde het bevel van de Egyptische regering aan internetproviders om alle internationale verbindingen met het internet te verbreken „een daad die in de internetgeschiedenis geen precedent kent”. Een ander bureau, BGP, schreef dat „88 procent van het Egyptische net van het internet is af gevallen”. Één internetprovider, Noor, werkt nog. Onder zijn klanten (ongeveer acht procent van de markt) is de Egyptische beurs.

Sociale meda zoals Facebook en Twitter kregen de afgelopen weken veel credits voor hun rol bij de protesten in de Arabische wereld. De Standaard schreef dat de Tunesische president „Zine El Abidine Ben Ali nog op zijn presidentiële zetel zou zitten als het internet er niet zou zijn geweest.”

Hadden sociale media als Facebook en Twitter een cruciale rol bij het verjagen van Ben Ali in Tunesië? De Tunesische blogger Sami Ben Gharbi denkt van wel. „Zonder sociale media was de opstand niet op deze manier verlopen”, zegt Ben Gharbia telefonisch. Videobeelden van gevechten werden gepubliceerd op YouTube, dodentallen werden getwitterd en de laatste woorden van Mohammed Bouazizi, die zichzelf uit protest in brand stak, verspreidden zich via Facebook. Egyptische betogers begonnen ook zo.

Dat sociale media een opstand op gang helpen, omdat zij als platform dienen voor organisaties van betogingen en om de boodschap te verspreiden, betekent nog niet dat digitaal activisme een garantie is voor succes. Zoals de bekende internetauteur Clay Shirky vorige week zei in de San Jose Mercury News: „Wat in Tunis is gebeurd en misschien in Kairo en Tripoli gaat gebeuren, is een revolutie die sociale media gebruikt, maar niet een revolutie die door sociale media is veroorzaakt.”

In 2009 werd de ‘Twitterrevolutie’ al uitgeroepen in Moldavië en in Iran. Maar ondanks vele online demonstraties, getwitter en YouTube-filmpjes dat jaar zijn in de islamitische republiek noch de voormalige Sovjetstaat de machtshebber verdreven. Sterker, hun wapen heeft zich tegen de ‘twitterrevolutionairen’ gekeerd. Veel van wat via internet is gepubliceerd, blijft openbaar. Voor autoritaire regimes kan het internet een nuttige bron zijn om later dissidenten op te sporen. In Iran gebeurde dat.

Een prominente rol in het debat over de revolutionaire kracht van internet speelt het nieuwe boek van de Wit-Russische schrijver Evgeny Morozov, The Net Delusion, the Dark Side of Internet Freedom. Eerder deze maand schreef Morozov in een opinieartikel in deze krant „dat de Twitter-revolutie die door zoveel westerlingen maar al te snel was uitgeroepen, niet meer dan een wilde fantasie was”.

In de Arabische wereld speelt nog mee dat de internetdichtheid relatief laag is, evenals de geletterdheid. Maar dat hoeft geen doorslaggevend bezwaar te zijn. De twitteraars zien zichzelf als de voorhoede van de revolutie. In theorie kunnen ze slagen zonder meerderheid, oppert Morozov in in het boek The Next Digital Decade.

Gepubliceerd op 31 januari 2011 in NRC Handelsblad.