Het debat over de donkere kanten van internet, gisteren op de Avond van de Persvrijheid in Amsterdam, was nog maar net begonnen of zijn naam viel al: Evgeny Morozov. Zijn internetkritische boek The Net Delusion is verplichte kost voor wie iets zinnigs wil zeggen over de revolutionaire kracht van sociale media. Volgens Morozov heeft het internet niet alleen bevrijdende krachten, maar biedt het autoritaire regimes ook de mogelijkheid kritiek te smoren en dissidenten op te sporen.
Critici van zijn boek erkennen het probleem, maar vinden dat Morozov overdrijft. Volgens de Canadese blogger Cory Doctorow maakt Morozov een karikatuur van de ‘cyberutopisten’, waarvan de meeste inmiddels al lang niet meer zo eenzijdig optimistisch over het internet zijn. Maar Morozovs tegenpool, Clay Shirky, auteur van boeken over de organiserende kracht van het internet, erkende in webmagazine Prospect dat hij meer aandacht had moeten besteden aan het misbruik van internet door autoritaire regimes.
Morozov wijst ook op de hypocrisie van Westerse politici, met name van minister Hillary Clinton, die van China en Iran internetvrijheid eist, maar tegelijkertijd Amerikaanse bedrijven die censuursoftware maken, geen strobreed in de weg legt.
Evgeny Morozov (1984) groeide op in Soligorsk, in het zuiden van Wit-Rusland. Op zijn zeventiende ging hij, dankzij de financiële steun van de Open Society Foundations van filantroop George Soros, bedrijfskunde en marketing studeren aan de American University in Bulgarije. Hij studeerde ook een jaar aan de European College of Liberal Arts (ECLA) in Berlijn. In 2006 was hij een van de vier ECLA-studenten die in Peking deelnamen aan een simulatie van de Verenigde Naties.
De Wit-Rus was toen al betrokken geraakt bij de nonprofit organisatie Transitions Online (TOL). De organisatie verzorgt journalistieke trainingen en publiceert een internetmagazine over Oost-Europa en Centraal-Azië. Morozov schreef blogs over Wit-Rusland, gaf trainingen over nieuwe media en was blog-coördinator. Jeremy Druker, directeur van TOL, zegt: „Hij was high maintenance, erg ongeduldig, maar dat accepteerde je. Evgeny is een van de briljantste mensen die ik ken.”
Journalist Robert Cottrell, lid van de adviesraad van TOL, was adjunct-hoofdredacteur van de website van The Economist toen Morozov hem in New York bezocht. „Het was meteen duidelijk dat hij sociale media twintig keer beter begreep dan ik. Mijn eerste gedachte was: hoe kan ik deze man voor ons laten schrijven?” The Net Delusion schreef Morozov tijdens een fellowship aan de Georgetown Universiteit in Washington. Aan de Stanford Universiteit in Californië, waaraan hij sinds september verbonden is, werkt hij aan een vervolg op The Net Delusion, over internet in Westerse democratieën.
Morozovs debuut
Het debuut van Evgeny Morozov (27), The Net Delusion: How Not to Liberate The World (in de Verenigde Staten is de ondertitel The Dark Side of Internet Freedom), verscheen afgelopen januari. In het boek zet Morozov zich af tegen de ‘cyberutopisten’ die sociale media een bevrijdend vermogen toedichten. Hij wijst erop dat autoritaire regimes net zo goed als dissidenten, vaak zelfs beter, gebruik maken van het internet. Na de ‘Twitterrevolutie’ in Iran in 2009 kon het regime activisten oppakken dankzij YouTube-filmpjes.
Gepubliceerd in NRC Handelsblad op 4 mei 2011
Peter Teffer 