Een gebeurtenis uit februari kan in november nog nieuws zijn – als die gebeurtenis althans plaats had in Noord-Korea. Het Franstalige persbureau AFP meldde deze maand dat in de hoofdstad van het stalinistische land een warenhuis met luxe goederen is geopend. De winkel verkoopt producten van Chanel en Giorgio Armani, maar ook medicijnen, meubels en voedsel. AFP vernam dit nieuws van een Zuid-Koreaanse ‘government official’, die verder anoniem bleef.
Noord-Korea is het meest afgesloten land ter wereld. Het is uitermate moeilijk om betrouwbare informatie over de situatie ter plekke te verkrijgen. Dus als er eens iets bekend wordt, wordt dat ook meteen breed uitgemeten.
Zoals de vermeende Facebook-pagina van een kleinzoon van Kim Jong-il. Smullen deden de nieuwsmedia: de vermeende kleinzoon hield van de film Love Actually en koos in een peiling democratie als beste staatsvorm, niet communisme. Was de pagina echt? We weten het niet.
Dat is het enige juiste antwoord op veel vragen over Noord-Korea: we weten het niet. Enkele maanden geleden was ik bij de grens tussen Noord en Zuid en keek ik door sterke verrekijkers naar de huizen met blauwe daken van het Noord-Koreaanse dorp Gijungdong. Niemand was op straat te zien. Een lange stoet vrachtwagens reed voorbij. Waarheen, waarvoor? We weten het niet.
Persvrijheid is in Noord-Korea vrijwel non-existent. Al jaren staat het land op de een na laatste plaats van de Persvrijheid Index van de organisatie Verslaggevers zonder Grenzen – alleen Eritrea doet het nog slechter. De enige media zijn staatsmedia en internettoegang is er alleen voor een kleine groep, vooral trouwe partijleden. En dan nog bestaat dat Noord-Koreaanse internet alleen uit enkele tientallen goedgekeurde websites. De Noord-Koreaanse overheid twittert en uploadt filmpjes op YouTube, maar dissidente bloggers hoeven we niet te verwachten. Hoe krijgen journalisten hun informatie uit Noord-Korea?
KCNA
Als je wil weten hoe de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-il zijn dag heeft besteed, is het officiële Noord-Koreaanse persbureau Korean Central News Agency het beste medium. Het bureau publiceert regelmatig berichten over bezoeken van Kim aan fabrieken en schrijft dan bijvoorbeeld dat de leider „zeer tevreden was om te horen dat de arbeiders de productie met 314 procent hebben opgevoerd vergeleken met 2004”. De berichten zitten vol propaganda, vertelt Kim Young-Sik, verslaggever van de Zuid-Koreaanse krant Dong-a Ilbo, tijdens een gesprek in Seoul. Subtiele veranderingen in taalgebruik zijn volgens Kim aanwijzingen dat er een beleidswijziging heeft plaatsgehad, of dat het een of andere partijlid uit de gratie is geraakt.
Voordeel: officiële bron
Nadeel: veel propaganda
Correspondent in Pyongyang
Slechts vier internationale persbureaus hebben een kantoor in Pyongyang. De aanwezigheid van het Russische Itar-tass en het Chinese Xinhua stamt nog uit de Koude Oorlog en sinds vorig jaar heeft China ook een televisieverslaggever in Pyongyang, van de Chinese staatszender CCTV. Deze Chinese media staan echter ook niet bekend om hun onafhankelijkheid. De meest onafhankelijke berichtgeving zou je kunnen verwachten van Associated Press. Dat persbureau heeft namelijk de beschikking over een Noord-Koreaanse cameraploeg die met regelmaat ruwe beelden uit het land de wereld in brengt. Maar, benadrukt journalist Mike Chinoy in het artikel ‘Dateline Pyongyang?’, dit zijn alleen beelden die zijn goedgekeurd door het regime. Hij verwacht dan ook weinig van de westerse correspondent die Associated Press vanaf volgend jaar in Pyongyang mag plaatsen. In een opiniestuk in de Engelstalige Zuid-Koreaanse krant Korea Times wees ook oud-correspondent Don Kirk erop dat de bewegingsvrijheid van de AP-correspondent niet groot zal zijn. „Het grootste gevaar van het correspondentschap in Pyongyang wordt misschien wel de dodelijke saaiheid”, omdat de journalist er alleen maar met voorgeselecteerde mensen mag praten. Doet hij iets wat niet mag, dan is hij zo het land uitgezet.
Voordeel: journalist ter plaatse
Nadeel: grote afhankelijkheid van het regime
Noord-Koreaanse vluchtelingen
Maandelijks vluchten zo’n tweehonderd tot driehonderd Noord-Koreanen naar Zuid-Korea (meestal via China), zegt de Zuid-Koreaanse journalist Kim Young-Sik. Zo beschreef de Korea Times in september het relaas van een Noord-Koreaan die in 1999 in een werkkamp heeft gezeten, waar de omstandigheden erbarmelijk waren. Maar hoe langer een vluchteling weg is uit Noord-Korea, hoe minder relevant zijn verhaal nog is. En vaak durven Noord-Koreanen niets te zeggen, uit vrees voor represailles tegen hun familieleden.
Voordeel: verslag uit eerste hand
Nadeel: actualiteitswaarde verdwijnt snel
Noord-Koreaanse insiders
Een aantal Noord-Koreanen dat niet ver van de grens met China woont, maakt gebruik van mobiele telefoons om met de buitenwereld te communiceren. Ze gebruiken dan het Chinese mobiele netwerk om te bellen met bijvoorbeeld Zuid-Koreaanse journalisten. De verhalen die ze kunnen vertellen zijn echter vrij beperkt. Ook Noord-Koreanen hebben namelijk nauwelijks informatie over hoe het met hun land gaat: op televisie en in kranten is alleen propaganda te zien.
Voordeel: recente ooggetuigeverslagen
Nadeel: men weet weinig van wat buiten de eigen sociale kring gebeurt
Hulporganisaties
Afgevaardigden van de Verenigde Naties mogen soms het land in om te kijken wie er voedselhulp nodig heeft, zoals eerder dit jaar gebeurde. Op basis van onderzoek maakte het Wereldvoedselprogramma de schatting dat 6,1 miljoen Noord-Koreanen voedselhulp nodig hebben. Maar ook hulporganisaties mogen niet vrij bewegen in het land.
Voordeel: ter plaatse
Nadeel: grote afhankelijkheid van het regime
Gepubliceerd op 29 november 2011 in nrc.next
Peter Teffer 