Maakt medium X de mensheid dommer of slimmer? Die discussie woedt nu over het internet, maar is natuurlijk ook gevoerd over televisie, films en games (vaak nog zonder eindconclusie). Deze week heb ik het boek “Everything Bad is Good for You” gelezen, dat een lyrisch betoog houdt over de positieve effecten van álle hierboven genoemde media.
Het boek is al in 2005 verschenen, maar ik heb het onlangs geleend. De visie van auteur Steven Johnson past naadloos in het hokje positivo’s zoals Clay Shirky en Jane McGonigal. Maar waar Shirky en McGonigal één medium kiezen (respectievelijk sociale media en games, lees hier een recensie over hun boeken), betoogt Johnson dat de samenleving de afgelopen jaren profijt heeft gehad van dre gehele populaire cultuur, waaronder hij tv, films, games en internet schaart.
Het eerste deel van het boek is het meest geloofwaardig. Daarin gaat de auteur in tegen de volgens hem heersende opvatting dat populaire cultuur slecht voor je is en er een “race to the bottom” gaande is richting steeds stupidere tv, film etc. Maar, die media zijn de afgelopen jaren juist complexer geworden. Denk aan tv-series als West Wing, waar van de kijker veel meer wordt verwacht – zij moet zelf regelmatig dingen invullen. Of de populariteit van films als Eternal Sunshine (en, als het boek later was uitgekomen, denk aan Inception). Maar zelfs reality tv heeft zijn positieve uitwerking, aldus Johnson. Hmm.
Johnson heeft een aantal overtuigende punten maar omdat hij alle populaire cultuur erbij haalt, slaat hij soms wat door. En in het tweede deel van het boek ontspoort de argumentatie. Niet alleen is tv etc niet slecht voor ons, het maakt ons zelfs slimmer! Johnson erkent dat het volgende niet sluitend is bewezen, maar zijn hypothese is. Hij wijst op het steeds hoger wordende IQ van de Amerikaan. In het nawoord in de nieuwe druk gaat Johnson in op de kritiek die hij na afloop van verschijning van het boek kreeg. Maar hij gaat niet in op de fundamentele fout in zijn redenering.
In de jaren zeventig werd dat hogere IQ ontdekt door ene heer Flynn; en heet dan ook het Flynn Effect. Maar daar ga je al. De steeds complexere games, tvseries etc die Johnson als oorzaak noemt, zijn pas ontwikkeld ná de jaren zeventig. Van zijn hypothese klopt dus maar weinig.
Toch bevat Everything Bad is Good for You nog wel een alleraardigst fictieve recensie van het medium boek, zoals die zou verschijnen in een alternatief universum waarin games veel eerder waren uitgevonden dan het boek. Het boek zorgt ervoor dat kinderen zich isoleren en is veel minder sociaal dan games. Het boek stimuleert slechts een gedeelte van het brein en als lezer ben je gedwongen om de lineaire gedachtengang van de auteur te volgen.
Zoals je ook bent gedwongen om de vlot geschreven en soms prikkelende gedachtengang van Johnson te volgen, die uiteindelijk echter niet overtuigt.
Peter Teffer 