Zestig jaar geleden werd de onafhankelijkheid van Israël uitgeroepen. Filmfestival Witnessed from Within in Amsterdam laat kritische documentaires zien.
Amsterdam. Het is deze maand zestig jaar geleden dat David Ben Gurion de onafhankelijkheid van Israël uitriep. Een jubileum dat samenvalt met de sobere herdenking van de Nakba, de vlucht en verdrijving van honderdduizenden Palestijnen. Om dit te laten zien, wordt in Amsterdam vanaf vandaag het vijfdaags documentairefestival Witnessed from Within gehouden.
Het festival bevat ‘kritische documentaires van filmmakers uit Israël’, aldus het affiche. „Zestig jaar onafhankelijkheid wordt door de mainstream gevierd zonder stil te staan bij de schaduwkant”, zegt Erella Grassiani van Gate48, een platform voor kritische Israëliërs en een van de organisatoren van het festivals. „Wij willen deze donkere kant juist wel laten zien. Dus bezoekers zijn gewaarschuwd: van de meeste films die we tonen, word je niet vrolijk.”
Kritiek op het beleid van de Israëlische regering ligt gevoelig, weet Grassiani. Kritiek moet accuraat worden geformuleerd en je moet sterk in je schoenen staan. Grassiani heeft in het bestuur van de organisatie ‘Een Ander Joods Geluid’ gezeten en werd in die functie „voor van alles uitgemaakt. Je bent al snel een soort verrader”, aldus Grassiani, geboren in Israël.
Die gevoeligheid wordt duidelijk in enkele films die worden getoond. Ezra Nawi bijvoorbeeld. De filmmaker neemt het in zijn documentaire Citizen Nawi voor Palestijnen op: hij wordt door inwoners van een joodse nederzetting uitgemaakt voor nazi en pedofiel. The State of Israel vs. Tali Fahima gaat over een rechtszaak tegen een Israëlische die heeft verklaard als menselijk schild te willen fungeren voor een van de meest gezochte Palestijnen.
Op de festival worden twee documentaires getoond van de bekende Israëlisch-Arabische acteur Mohammad Bakri. Hij stapte in 2002 zelf achter de camera om een documentaire te maken over de gevolgen van zware gevechten bij een vluchtelingenkamp bij Jenin.
„Nadat ik Jenin, Jenin had gemaakt, kreeg ik het voorgevoel dat de film verboden zou worden”, vertelt regisseur Bakri aan de telefoon. Dat werd de film inderdaad. Jenin, Jenin ging op een ongelukkig moment in première. Juist in de periode dat de film werd vertoond, werd een zelfmoordaanslag gepleegd. Familieleden van Bakri werden beschuldigd van medeplichtigheid, waardoor hij in de media veel kritiek over zich heen kreeg. Bakri besloot daarop over de reacties op Jenin, Jenin ook een documentaire te maken.
In het resultaat, Since you left, zien we demonstranten die bij filmhuizen Bakri en zijn familie beschuldigen van terrorisme. „Since you left was de moeilijkste film van mijn leven”, aldus de regisseur.
De documentaire van Bakri is vertoond in filmhuizen in Tel Aviv en Jeruzalem en is uitgezonden op een kabeltelevisiekanaal. Grote televisiekanalen wilden er niet aan. Toch voelde Bakri zich opgelucht na het maken van de film. „Ik heb aan mijn mensen kunnen uitleggen hoe een artiest door de media wordt aangevallen als hij over vrede praat. Want de Israëlische regering wil geen vrede. De regering wil dat Israëliërs denken dat alle Palestijnen extremisten zijn.”
Volgens Bakri zijn niet alleen de Israëlische media te weinig kritisch. Ook de Europese media hebben er „de ballen” niet voor. „Televisiezender Arte had Jenin, Jenin ingepland maar zag er op het laatste moment van af, ik denk onder druk.”
De organisatie van Witnessed from Within denkt echter dat er in het Westen meer ruimte is voor kritiek op Israël. „Een tijd geleden was er veel meer klakkeloze steun voor Israël. Ik denk dat er nu meer ruimte is om vragen te stellen”, aldus Grassiani.
9 docu’s in De Balie
Filmfestival Witnessed from Within duurt van 14 tot en met 18 mei en wordt gehouden in De Balie in Amsterdam.
Er zijn 9 verschillende documentaires te zien. Daarnaast zijn er debatten en interviews met filmmakers.
De eerste vertoning is de première van Flipping Out, de nieuwe film van Yoav Shamir. Shamir won voor zijn film Checkpoint in 2003 een Joris Ivens Award. De regisseur zal aanwezig zijn om met het publiek te discussiëren.
Witnessed from Within is niet het eerste festival met films uit Israël. Het Joods Film Festival (ook in Amsterdam) heeft al zes edities gehad en afgelopen april werd voor het eerst Film IsReal georganiseerd, in Amsterdam en Den Haag.
Gepubliceerd op 14 mei 2008 in nrc.next.
Peter Teffer 