Eén Amerikaanse militair is mogelijk verantwoordelijk voor het lekken van meer dan 700.000 geheime militaire documenten en diplomatieke berichten.
Rotterdam, 29 nov. Niemand weet met zekerheid wie de ruim 250.000 diplomatieke stukken heeft doorgespeeld die de klokkenluiderswebsite WikiLeaks sinds gisteren online probeert te zetten. Tot nu toe wordt steeds één naam genoemd: de Amerikaanse militair Bradley Manning.
Mogelijk is Manning de bron van alle grote successen van WikiLeaks dit jaar: de videobeelden van een helikopteraanval in Bagdad, de ruim 90.000 papieren over de oorlog in Afghanistan, de 400.000 Irak-documenten én misschien ook het lek van gisteren.
Tegenover de bevriende hacker Adrian Lamo, met wie hij via de computer chatte over de militaire informatie van het Pentagon over Afghanistan en Irak, schepte hij ook op over „260.000 diplomatieke berichten” van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken die hij zou hebben gekopieerd. Het materiaal was afkomstig van „ambassades en consulaten over de hele wereld”. Hij had, zei hij, „ongelimiteerde toegang” tot vertrouwelijke netwerken, „veertien uur per dag, zeven dagen per week, acht maanden lang.”
Bradley E. Manning lijkt niet op de geheimzinnige deep throats uit films en tv-series. Hij was 22 jaar toen hij afgelopen mei werd gearresteerd. Het bleek dat Lamo, die zelf ooit inbrak in computers van The New York Times, hem had aangegeven.
Manning had nooit gedacht dat hij gearresteerd zou worden. Nadat Lamo had gevraagd wat hij zou doen als zijn betrokkenheid bekend werd, schreef Manning: „Ik denk niet dat dat gaat gebeuren. Ik bedoel, ik werd nooit opgemerkt.”
Uit de transcriptie van zijn virtuele gesprekken met Lamo komt Manning naar voren als een jongeman die niet gelukkig is met zijn werk, gedesillusioneerd is over het Amerikaanse buitenlands beleid en minachtend doet over de slechte computerbeveiliging op de basis in Irak waar hij was gestationeerd.
Hij groeide op in Crescent, een stadje met ruim 1.300 inwoners in de Amerikaanse staat Oklahoma. In de chatgesprekken zegt hij dat hij katholiek is opgevoed, maar daar „nooit een woord van geloofde”. The New York Times zocht buren en oud-klasgenoten van Manning op in Crescent en ook in Haverfordwest in Wales, de stad waar Bradley met zijn moeder naar toe verhuisde na de scheiding van zijn ouders. Volgens de krant werd hij gepest op school: hij zou een geek zijn die computerspellen liever hackte dan speelde. Klasgenoten vermoedden dat hij homoseksueel was. Later, terug in Oklahoma, zette vader Manning volgens vrienden zijn zoon uit huis toen hij vertelde dat hij homoseksueel was.
In 2007 ging Manning in het leger. Twee jaar later stuitte hij als inlichtingenanalist in Irak op een video-opname van een dramatische helikopteraanval in Bagdad. Na een onderzoek besefte hij het belang van de beelden, waarop te zien was hoe burgers, een fotograaf en een chauffeur van persbureau Reuters werden gedood.
Na „waarschijnlijk anderhalve maand” nadenken besloot Manning de beelden naar WikiLeaks te sturen, omdat „informatie vrij hoort te zijn”. Hij schreef te hopen op wereldwijd debat. „Ik wil dat mensen de waarheid zien. (…) Zonder informatie kan het publiek geen ingelichte besluiten nemen.”
Het klokkenluiden zelf was „vrij simpel, en onromantisch”: de beveiliging van het computernetwerk was zwak en collega’s waren laks. „Ik luisterde en playbackte Telephone van Lady Gaga terwijl ik mogelijk het grootste datalek in de Amerikaanse geschiedenis veroorzaakte”, schreef Manning aan Lamo, voordat die de FBI en het leger tipte.
Eind mei werd Manning enkele weken vastgezet in Koeweit. Momenteel zit hij gevangen in een militaire basis in Virginia. Hij is aangeklaagd wegens het kopiëren van vertrouwelijk materiaal naar zijn eigen computer en het versturen van het materiaal naar een ongeautoriseerde bron, waarbij de veiligheid van de Verenigde Staten in het geding is.
Op internet zijn inmiddels meerdere acties gaande om Manning vrij te krijgen. WikiLeaks zelf heeft nooit willen toegeven of ontkennen dat Manning een bron is, maar zei dat áls hij dat was, Manning „zonder twijfel een nationale held” is. Het Bradley Manning Support Network zegt al 80 procent van de benodigde 100.000 dollar aan advocaatkosten te hebben ingezameld. Het netwerk verwacht dat Manning pas volgend jaar voor de krijgsraad verschijnt.
WikiLeaks: „onethisch gedrag” blootleggen
WikiLeaks publiceert sinds 2007 geheime documenten op internet, met als doel: het blootleggen van corruptie en ander „onethisch gedrag” van regeringen. Iedereen is welkom met „geheim, gecensureerd of anderszins vertrouwelijk materiaal dat van politiek, diplomatiek of ethisch belang is”.
WikiLeaks werd opgericht door Chinese dissidenten en journalisten, anti-corruptiespecialisten, wiskundigen en cryptologen uit de Verenigde Staten, Taiwan, Europa, Australië en Zuid-Afrika. Naast vijf voltijdse medewerkers beschikt het netwerk over ongeveer achthonderd tot duizend (anonieme) vrijwilligers. Zij helpen mee om versleutelde documenten te ontcijferen en om de herkomst te verifiëren. Alleen enkele perswoordvoerders zijn bekend, alsmede hoofdredacteur Julian Assange, die dit jaar veel aandacht kreeg – onder andere omdat hij in Zweden wordt verdacht van verkrachting.
WikiLeaks beschermt de anonimiteit van de klokkenluider. Uit een geheim rapport – dat WikiLeaks online zette – uit 2008 bleek dat het Pentagon de site beschouwt als een bedreiging. Het stuk noemt „succesvolle identificatie, vervolging, ontslag” van klokkenluiders de beste manier om andere mensen ervan te weerhouden om te lekken.
Peter Teffer
Gepubliceerd op 29 november 2010 in NRC Handelsblad
Peter Teffer 