Ga ik mijn ex nu ook ontvrienden?

Valentijnsdag is nabij. Tijd voor nieuwe relaties en onderhoud van bestaande. Zeker zo actueel in tijden van sociale media: wat doen we als het uit is?

Rotterdam, 11 febr. Het is een probleem dat een paar jaar geleden nog niet bestond. Wat te doen met je digitale betrekkingen als een relatie stukloopt?

Vóór het Facebook-tijdperk was de enige uitdaging na een breuk om zelf geen contact te zoeken met de ex-vriend(in). Actieve gebruikers van sociale netwerken moeten zich nu na beëindiging van een relatie ook buigen over de vraag: ga ik mijn ex ‘ontvrienden’?

Vooral in de Verenigde Staten is het gebruikelijk geworden om via een netwerksite als Facebook publiekelijk te melden met wie iemand een relatie heeft. Twee onderzoekers van de Universiteit van Texas meldden eind vorig jaar dat scholieren en studenten eerder hun relatiestatus openbaar maken dan hun politieke of religieuze ideeën. 83,6 procent van de respondenten had op Facebook staan of ze een relatie hadden. Dat was zelfs meer dan het aantal mensen dat bereid is om zijn mediasmaak bekend te maken (72,3 procent).

Na een breuk komen Facebookgebruikers niet alleen voor de vraag te staan op welk moment ze de status veranderen naar ‘single’, maar ook of ze hun ex nog in hun netwerk houden. Als een Facebookgebruiker dat doet, wordt hij zonder veel moeite op de hoogte gehouden van wat zijn ex allemaal doet. Berichten als ‘heeft leuk afspraakje gehad met nieuwe vlam’ kunnen hard aankomen.

Volgens een enquête die de tijdschriften Shape en Men’s Fitness vorige maand publiceerden, geeft 75 procent toe regelmatig de Facebook-profielpagina’s van een ex te bekijken. Een internetpeiling van relatiewebsite YourTango meldt dat bijna de helft van zijn bezoekers vindt dat hij te vaak op de pagina van zijn ex kijkt. Daarom heeft de site komende zondag, de dag voor Valentijnsdag, uitgeroepen tot ‘Break Up With Your Ex’-dag, waarop iedereen zijn of haar exen moet de-frienden op Facebook, Twitter en andere sites.

Bloggers zijn het oneens over de kwestie. De Amerikaanse Lauren Gold schrijft dat je je ex juist in je online netwerk moet houden. De ex zal een ontvriending merken en het komt kinderachtig over, vindt Gold. Daarbij kan Facebook ook offensief worden gebruikt: als een gedumpt persoon een leuk leven lijkt te hebben, kan de ex zien wat hij of zij mist. „Voeg een sexy nieuwe foto toe en laat hem lekker wegkwijnen.”

Hoe meer mensen een medium als Facebook gebruiken, hoe groter de behoefte aan een gezamenlijke etiquette. Universitair docent Ilana Gershon concludeerde na gesprekken met Amerikaanse studenten dat iedereen het gevoel heeft dat er ook op internet omgangsnormen (horen te) bestaan, maar dat er (nog) geen consensus is over wat die normen zijn.

In het boek The Breakup 2.0, Disconnecting over New Media schrijft Gershon dat geliefden nog vaak „verschillende media-ideologieën” hebben. Een van de studenten die Gershon interviewde, Katie, nam Facebook niet zo serieus. Als partner had ze de naam van een hond ingevuld. „Want het gaat niemand wat aan met wie ik uitga.” Maar het vriendje dat ze vervolgens kreeg, vond dat ze pas echt een stel waren als het op Facebook had gestaan. Die arme hond moest digitaal maar gedumpt worden.

Steeds meer Amerikaanse jongeren zien volgens Gershon het worden van ‘Facebook official’ als een belangrijke stap naar een vaste relatie, en soms zelfs als de ultieme bevestiging ervan. Omdat je op Facebook je profiel actief moet (ont)koppelen aan dat van iemand met wie je een relatie hebt of had, is dit altijd een bewuste en expliciete beslissing.

Zo is het beginnen, maar ook het beëindigen van een relatie voor de intensieve Facebookgebruiker een publieke daad geworden. Wie iemand ontkoppelt als partner, laat dat automatisch aan iedereen weten via het ‘nieuwsoverzicht’ dat gebruikers krijgen. Wie van de twee het eerste is om de Facebook-breuk aan te kondigen, kan gevoelig liggen.

Het technische ontwerp van een site heeft ook effect op het gebruik ervan. Facebook biedt bij het kiezen van een relatiestatus negen mogelijkheden. Weliswaar is dat meer dan de enkele keuze tussen ‘vrijgezel’ of ‘in een relatie’, maar dan nog leidt de relatiestatus tot een versimpeling van de werkelijkheid.

Tegelijk, merkt Gershon op, hebben veel openbare meldingen juist een specifieke doelgroep. De boodschap die verscholen zit in de wijziging van de status ‘in een relatie’ naar ‘het ligt ingewikkeld’ is voor een breed publiek te zien, maar voornamelijk bedoeld voor de (ex-)geliefde. De Facebook-variant van ‘we moeten praten’.

Sociale media veroorzaken meer nieuwe dilemma’s. Foto’s waarop een Facebookgebruiker is gesignaleerd met een ander, kunnen in diens nieuwsoverzicht verschijnen als iemand hem heeft herkend en getagged. Misschien was het wel een dronken onbekende die in de kroeg die zoen gaf. Moet je die foto weghalen – untaggen – om je vriend(in) niet te kwetsen, of maak je jezelf daarmee alleen maar verdachter? Daarover zijn Gershons geïnterviewden het niet eens.

De komende jaren zullen gebruikers van sociale netwerken op zoek moeten naar hun normen en waarden. Maar geen zorgen, stelt Gershon gerust: bij de invoering van de telegraaf en de telefoon waren die er ook niet meteen. En Socrates was zeer sceptisch over het schrift, dat slecht zou zijn voor onze communicatie. Daar denken we nu anders over.

Gepubliceerd op 11 februari 2011 in NRC Handelsblad.