Heel toevallig die advertentie
Door Jan Benjamin en Peter Teffer
Het bedrijf Phorm laat adverteerders ongemerkt meegluren op internet. Londen is akkoord. Brussel vindt dat internetters toestemming moeten geven.
Amsterdam. Britse internetgebruikers die zich zorgen maken over hun privacy, vinden voorlopig meer bescherming bij de EU in Brussel dan in hun eigen land. Van ‘Londen’ mogen adverteerders namelijk meegluren met consumenten op het web, van ‘Brussel’ niet.
Uiterlijk zondag moet de regering in Londen reageren op kritiek van de Europese Commissie dat zij Europese privacyregels schendt. Maar dat antwoord komt er waarschijnlijk niet. De regering in Londen vindt de eigen wetten voor gegevensbescherming afdoende, net als het toezicht daarop. Met dat argument legden de Britten in mei al een petitie naast zich neer van 21.000 Britse internetgebruikers onder wie Sir Tim Berners-Lee, de uitvinder van het world wide web. Als de Britse regering zijn privacywetgeving niet aanpast, kan de Commissie dat uiteindelijk proberen af te dwingen bij het Europese Hof van Justitie.
Aanleiding van het conflict is het Britse internetbedrijf Phorm. Dat houdt zich bezig met behavioural targeting, het aanbieden van advertenties (of andere informatie) op internet afgestemd op het surfgedrag van gebruikers. Wie bijvoorbeeld op de ene site zocht naar vakanties op Korfoe, krijgt op een andere site reclame te zien voor hotels op het Griekse eiland.
De drie grote internetaanbieders in Groot-Brittannië – British Telecom, Virgin Media en Talk Talk – willen systemen van Phorm gaan gebruiken. BT deed dat al in 2006 en 2007, maar zonder zijn klanten te verwittigen. Diverse gebruikers dienden klachten in bij de Britse regering en de Europese Commissie.
Phorm zelf stelt via een woordvoerder aan alle privacyregels te voldoen. Volgens de woordvoerder is Phorm niet actief in Nederland. Hij wil niet zeggen of onderhandeld wordt met Nederlandse internetaanbieders.
Sinds april is ook Google actief op dit gebied. Het bedrijf noemt zijn dienst interest based advertising. De eerste proef was in april op Google’s videosite YouTube met Sony: het elektronicabedrijf toonde sportliefhebbers (en alleen sportliefhebbers) banners voor een platte tv op speeldagen van de Champions League.
Google maakt geen gebruik van de techniek van Phorm, maar van cookies. Bij deze veel gebruikte techniek plaatst een website een tekstbestandje op de pc van een bezoeker. Die file bevat bijvoorbeeld een wachtwoord of – in dit geval – interessegebieden. Cookies zijn volgens Google minder opdringerig, want er worden geen persoonsgegevens zoals IP-adressen in opgeslagen. Bovendien heeft de gebruiker meer controle. Google is trots op, wat het noemt, de ‘digitale ja/nee-sticker’. Op een webpagina genaamd Ads Preference Manager kunnen gebruikers zich afmelden voor interest based advertising. Aanmelden kan daar ook.
Zo ‘betalen’ consumenten voor gratis diensten op internet met hun persoonlijke gegevens en via blootstelling aan advertenties. Dat lijkt onomkeerbaar, realiseert ook de Commissie zich. Maar waar eurocommissaris Viviane Reding (Informatiesamenleving) bij Phorm vooral bezwaar tegen heeft, is dat het geen toestemming vraagt aan gebruikers wier surfgedrag wordt gevolgd. „De Europese privacyregels zijn glashelder: persoonlijke informatie mag alleen worden gebruikt met voorafgaande toestemming”, aldus Reding half april. Maar wat ‘toestemming vooraf’ precies betekent, is onduidelijk.
Als een fietser de weg op gaat, wordt hij geacht de verkeersregels te kennen. Hij kan niet door rood rijden en tegen een agent zeggen ‘sorry, ik wist niet dat dat niet mocht’. Maar werkt dat ook zo op internet?
Bij vrijwel alle vormen van behavioral targeting wordt het surfgedrag van mensen gevolgd totdat ze aangeven dat ze dat niet meer willen. Gebruikers gaan impliciet akkoord met onze voorwaarden, argumenteren de meeste onlinediensten. „Al tien jaar is opt-out [afmelden in plaats van aanmelden, red.] algemeen geaccepteerd op internet”, zegt Berendsen van Google. „En offline: een telefoongids is bijvoorbeeld ook opt-out.”
Jurist Arnoud Engelfriet van het juridisch adviesbureau ICTRecht in Beverwijk is het daar niet meer eens. „Google gaat uit van het principe dat de gebruiker had kunnen weten dat bepaalde gegevens worden opgeslagen. De voorwaarden staan immers online. Dat is discutabel, je moet expliciet vóóraf toestemming vragen.”
Net als Engelfriet ziet de Europese Commissie het liefst een opt-in-regeling: gebruikers moeten een dienst zelf aanzetten. Bovendien zijn voorwaarden volgens de Commissie soms moeilijk te vinden en vaak niet redelijk. Soms staat er een clausule in waarin de gebruiker toestaat dat de bezochte websites persoonlijke gegevens deelt met ‘commerciële partners’. Wie dat zijn en welk privacybeleid zij hebben is onduidelijk. De Commissie vindt dat dergelijke voorwaarden aan dezelfde redelijkheidseisen moeten voldoen als commerciële contracten.
Phorm wacht de uitkomst van het twistpunt ondertussen niet af. Het is vorige week een charmeoffensief begonnen met een gratis dienst waarmee internetters interessante sites wordt aangeraden: u bezoekt deze site over paraplu’s, dan bent u wellicht ook geïnteresseerd in een site met weersvoorspellingen. Zo hoopt het consumenten te overtuigen dat meegluren ook nuttig kan zijn.
Zelfde als een camera in je woonkamer laten plaatsen
De techniek van Phorm (deep packet inspection) is controversieel. De software wordt geïnstalleerd buiten het zicht van consumenten bij providers en bekijkt elk stukje informatie dat zijn weg vindt van het web naar de klant en vice versa.
Phorm en aanbieders van soortgelijke systemen schenden het briefgeheim, zei Tim Berners-Lee, de uitvinder van het internet, in maart. „Wie zich laat begluren tijdens het surfen, doet hetzelfde als toestemming geven om een tv-camera in je woonkamer te plaatsen. Alleen zegt je surfgedrag veel meer over jezelf dan een camera kan waarnemen.”
Gepubliceerd op 12 juni 2009 in nrc.next en op 15 juni 2009 in NRC Handelsblad.
Peter Teffer 