Relaties vorm je anders met sociale media
Facebook speelt een steeds belangrijker rol bij het vinden en bevestigen van een relatie. Ook het beëindigen van een relatie is op sociale media een publieke daad geworden.
Halle en Doug, een voormalig koppel uit Amerika, stuurden elkaar sms’jes waarin ze Rianna, een kennis, belachelijk maakten. Halle plaagde Doug altijd via sms dat hij gek op haar was. Toen Doug via sms bekendmaakte dat hij het uitmaakte omdat hij écht verliefd was op Rianna, kon Halle dat niet begrijpen. De serieuze boodschap strookte niet met het medium dat sms voor haar was: iets wat je alleen gebruikt voor grapjes.
De twee hadden volgens universitair docent Ilana Gershon „verschillende media-ideologieën”. Gershon doet in The Breakup 2.0, Disconnecting over New Media verslag van gesprekken met Amerikaanse studenten over hoe je digitale media wel en niet kan en moet gebruiken om een relatie te beginnen en te beëindigen. Haar conclusie: iedereen heeft het gevoel dat er ook op internet omgangsnormen bestaan, maar er is (nog) geen consensus over wat die normen zijn. Ze illustreert die bevinding met kleurrijke voorbeelden, die vooral over relaties en het beëindigen daarvan gaan.
Een andere student die Gershon interviewde, Katie, nam het sociale netwerksite Facebook niet zo serieus. Als partner had ze de naam van een hond ingevuld. „Want het gaat niemand wat aan met wie ik uitga.” Maar het vriendje dat ze vervolgens kreeg, vond dat ze pas echt een stel waren als het op Facebook had gestaan. Die arme hond moest digitaal maar gedumpt worden.
Steeds meer Amerikaanse jongeren zien volgens Gershon het worden van ‘Facebook official’ als een belangrijke stap richting een vaste relatie, en soms zelfs als de ultieme bevestiging van die relatie. Omdat je op Facebook je profiel actief moet (ont)koppelen aan dat van iemand met wie je een relatie hebt (had), is dit altijd een bewuste en expliciete beslissing.
Zo is het beginnen, maar ook het beëindigen van een relatie voor de intensieve Facebook-gebruiker een publieke daad geworden. Wie iemand ontkoppelt als partner, laat dat automatisch aan iedereen weten via het ‘nieuwsoverzicht’ dat gebruikers krijgen. Wie van de twee de Facebook-breuk aankondigt, ligt gevoelig. Stel dat je bent gedumpt, en je vriend(in) is ook nog eens degene die via Facebook bekendmaakt „…heeft het uitgemaakt met…”. Au.
Tegelijk, merkt Gershon op, hebben veel openbare meldingen juist een specifieke doelgroep. De boodschap die verscholen zit in de wijziging van ‘in een relatie’ naar ‘het ligt ingewikkeld’ is voor een breed publiek te zien, maar voornamelijk bedoeld voor de (ex-)geliefde. De Facebook-variant van ‘we moeten praten’.
Zo kon Kathy niet achterblijven toen haar ex kort na de breuk op Facebook schreef: ‘Ronnie is gelukkig’. Haar repliek: ‘Kathy heeft een geweldige dag!’ Ze beseft weliswaar dat ze zich nog steeds rot zal blijven voelen, ‘maar mijn Facebook-pagina zal mij laten zien als een bom van geluk en vreugde, en dat is het enige wat telt.’
Ook vergroot Facebook hokjesdenken door de keuze voor een ‘relatiestatus’ uit slechts negen mogelijkheden. Facebook geeft weliswaar meer opties dan alleen ‘vrijgezel’ of ‘in een relatie’, maar nog altijd leidt de relatiestatus tot een versimpeling van de werkelijkheid.
Ook op andere momenten kan Facebook een relatie in problemen brengen, door de manier waarop de site in elkaar zit. Gershon vertelt van een aantal meisjes dat bijna compulsief op zoek gaat naar compromitterende foto’s of flirterige berichtjes. Die zoektocht biedt echter alleen onzekerheid.
Tegelijk bieden sociale media dilemma’s aan iemand die in een verdachte positie is gebracht. Foto’s waarop je bent gesignaleerd met een ander, kunnen in je nieuwsoverzicht verschijnen omdat iemand je heeft herkend en getagged. Misschien was het wel een dronken onbekende die je in de kroeg een zoen gaf. Moet je die foto weghalen – untaggen – om je vriend(in) niet te kwetsen, of maak je jezelf daarmee alleen maar meer verdacht? Daarover zijn Gershons geïnterviewden het niet eens.
Hoe meer mensen een medium als Facebook gebruiken, hoe groter de behoefte aan een gezamenlijke etiquette. Bij de invoering van de telegraaf en de telefoon was die er ook niet meteen. Doordat Gershon die historische parallel kort aanstipt, voorkomt ze in haar boek een alarmerende toon. Socrates was tenslotte ook van mening dat het schrift slecht zou zijn voor onze communicatie.
Ilana Gershon, The Breakup 2.0: Disconnecting over New Media, $ 22.95
Gepubliceerd op 13 januari 2011 in nrc.next
Peter Teffer 