Klein bedrag? Pinnen moet
Het aantal contante betalingen is de afgelopen jaren flink gedaald. Gevaar is dat pinnen leidt tot meer uitgeven: je voelt de pijn van het betalen minder.
ALMERE. Op een zonnige woensdagochtend zet Hendrik van Dam (71) zijn fiets op slot voor de ingang van supermarkt C1000 in Almere-Haven. Even een paar biertjes halen voor het voetballen vanavond. Van Dam heeft „12, 13 euro” in zijn zak. „Ik betaal meestal contant. Ik vind het prettig om overzicht op mijn uitgaven te hebben”, zegt de gepensioneerde boekhouder.
In de supermarkt die hij bezoekt, kan hij nog maar bij twee van de zes kassa’s met contant geld betalen. En dat wordt alleen maar minder. Almere is sinds een half jaar een financiële proeftuin. Supermarkten en andere winkels proberen hun klanten over te halen met een betaalpas te betalen in plaats van met contant geld. De winkels zijn regelmatig slachtoffer van overvallen en willen om die reden de hoeveelheid contant geld terugdringen.
René Verschuren, eigenaar van de C1000, was al van plan om van twee kassa’s pinkassa’s te maken, maar na een overval in februari besloot hij meteen vier van de zes kassa’s pin only te maken. De C1000-eigenaar schat dat over drie jaar betalen met contant geld in zijn supermarkt verleden tijd is. Het verzet van klanten duurde niet lang, vertelt hij. „De eerste week riepen een paar: ik kom hier nooit meer. Enkele weken later zag ik ze alweer.”
Het aantal contante betalingen, in 2008 nog 60 procent van het aantal betalingen tegen 62,7 procent het jaar ervoor, daalt in Nederland al jaren. Sommige ondernemers gaan nu een stap verder, door contant geld helemaal uit te bannen.
Sinds gisteren kunnen booteigenaren die de haven van Almere aandoen alleen nog met hun pinpas betalen. Ook Marqt, een supermarkt die zich profileert met verse en duurzame producten, met vestigingen in Amsterdam en Haarlem, accepteert geen contant geld meer. „Dat vinden we veiliger, maar vooral efficiënt”, meldt de website van Marqt.
Almere loopt voorop, met het door de gemeente geïnitieerde project ‘cashless Almere’ om het aantal overvallen terug te dringen. Het project is vorig jaar november begonnen. Sindsdien is het aantal betaalautomaten in winkels met 8 procent gestegen.
„De Deen supermarkt in Almere-Buiten heeft nog maar één contant-kassa, dat is toch fantastisch?” zegt burgemeester Annemarie Jorritsma in haar werkkamer in het stadhuis. Zelfs heeft ze vaak wekenlang geen cash in haar portemonnee, vertelt ze. „Als boegbeeld geneer ik me dan ook dood als ik wél eens een keer met contant geld betaal in Almere.”
De burgemeester hoopt dat binnen twee of drie jaar de munten en papieren briefjes nagenoeg uit Almere zijn verdwenen. „Wat mij betreft mag contant geld er helemaal uit.”
Maar of het zo ver komt, is de vraag. Jorritsma ondervindt binnen haar eigen gemeente op dit vlak politieke tegenstand. „Een huishoudelijke hulp wordt contant betaald. Met dat geld wil ze ook haar boodschappen doen”, zegt Cor Pot, Almeers gemeenteraadslid voor de Verenigde Senioren Partij. „Er moet altijd minstens één kassa zijn waar je met contant geld terecht kan.” Oppositiepartij Leefbaar Almere heeft een vergelijkbaar standpunt.
En het gevaar dreigt dat consumenten overmatig gaan besteden. Het uitgeven van tastbare munten en papiergeld is transparanter dan betalen met een kaart – je merkt immers direct dat je portemonnee leger wordt. „Bij een elektronische betaling voel je de pijn van het betalen minder”, zegt hoogleraar sociale psychologie Eric van Dijk van de Universiteit Leiden. Geven mensen om die reden meer uit in winkels waar voornamelijk of alleen kan worden gepind? Van Dijk: „Dat lijkt me geen gewaagde voorspelling.”
Woordvoerder Bob Goulooze van Currence, eigenaar van PIN bevestigt deze lezing. Volgens Goulooze zien winkels die zijn overgestapt op PIN hun omzet stijgen. „Pinnen is goed voor de economische groei”, zegt hij. „Ik kon lange tijd niet pinnen bij mijn kapper. Als ik met een briefje van 20 de knipbeurt van 17 euro afrekende, had ik niet genoeg bij me om het scheerschuim van 4 euro te betalen. Nu pin ik alles en zeg ik: doe er meteen ook maar een paar scheermesjes bij.”
Meer over het psychologische effect van pinnen is te lezen op nrcnext.nl/geld
Aantal contante betalingen neemt af
In 2008 werd 60 procent van de toonbankbetalingen gedaan met contant geld, 35 procent met pin en 4 procent met Chipknip.
De overige 1 procent zijn onder meer creditcardbetalingen, boekenbonnen en benzinepassen. Dat blijkt uit cijfers van Currence, eigenaar van onder meer PIN en Chipknip, die halverwege deze maand bekend worden gemaakt.
Vorig jaar bestond 62,7 procent van de betaalmiddelen uit contant geld en 32,3 procent pin. De „structurele daling” van de cashbetalingen is de afgelopen jaren in een versnelling gekomen, zegt Bob Goulooze, woordvoerder vanCurrence. „Ik heb goede hoop dat de verhouding binnen twee tot vijf jaar fiftyfifty zal zijn.”
Vooral het pinnen van kleine bedragen is de afgelopen jaren gegroeid, mede door de landelijke reclamecampagne ‘Klein bedrag, pinnen mag’. De afgelopen jaren is het voor winkeliers een stuk voordeliger geworden om hun klanten te laten pinnen.
Een pinbetaling kost volgens Currence nu 0,17 euro, een contante transactie 0,27 euro. Een girale betaling is duurder, omdat er bijvoorbeeld geen kosten meer worden gemaakt voor het tellen van geld of transport.
Volgens het jaarverslag van Currence heeft het vervangen van contante betalingen met pinbetalingen in 2008 ongeveer 15 miljoen euro opgeleverd.
Gepubliceerd op 2 juni 2009 in nrc.next en op 4 juni 2009 in NRC Handelsblad.
Peter Teffer 