Het is maar een klein huisje in IJsland, waar medewerkers van WikiLeaks in het voorjaar van 2010 werkten aan de productie van de video Collateral Murder, over een Amerikaanse helikopteraanval waarbij burgers werden gedood. Een rood puntdak, een porseleinen kat voor het raam, nog wat kerstverlichting. Verder is er niet zo veel te zien.
Het was hier waar de basis werd gelegd voor een reeks roemruchte onthullingen van de klokkenluiderssite. Maar het was ook hier waar de spanningen ontstonden die ertoe leidden dat een aantal belangrijke medewerkers vertrok.
De IJslandse parlementariër Birgitta Jónsdóttir vertelt in de Tegenlicht-documentaire De WikiLeaks code dat zij zich in deze ‘bunker’ realiseerde dat WikiLeaks steeds meer een eenmansoperatie van de Australiër Julian Assange aan het worden was. Volgens Jónsdóttir was Assange soms uren afgeleid door de journalist van The New Yorker die een profiel van hem schreef. Door alle media-aandacht is Assange volgens haar een ander mens geworden. Ze vergelijkt hem met de mythische Icarus: „De media zijn de wind onder zijn vleugels.”
De documentaire reconstrueert de IJslandse link met WikiLeaks, de totstandkoming van een klokkenluiderswet daar en hoe de video Collateral Murder werd geproduceerd. De belangrijkste figuren komen aan het woord: Assange, zijn voormalig plaatsvervanger Daniel Schmitt en de Nederlander Rop Gonggrijp.
Jammer genoeg gaat de documentaire niet over de drie jaar dat WikiLeaks daarvoor al actief was. Zoals een van de betrokkenen zegt: „De focus op Assange is overdreven. WikiLeaks is gebaseerd op zijn ideeën, maar anderen, onbekenden, hebben een enorme impact gehad. Julian had het niet alleen kunnen doen.”
Peter Teffer
Gepubliceerd op 17 januari 2011 in NRC Handelsblad
Peter Teffer 