Internetwinkels nemen steeds meer de rol van de sigarenboer over, bij verkoop comics
Door Peter Teffer
Steeds meer Amerikaanse strips worden gedigitaliseerd. Maar verzamelaars blijven op stripbeurzen zoeken naar dat ene papieren deeltje.
Den Haag. De eigenaar van de Haagse Stripshop begroet de bezoekers die op zaterdagmiddag zijn winkel betreden. Hij herkent zijn vaste klant Peter de Bruin en draait zich meteen om. Uit een lade haalt hij een stapeltje Amerikaanse superheldenstrips, waar De Bruin zich op heeft geabonneerd. De Bruin bladert wat in de bovenste strip van de stapel.
De vraag is hoe lang deze traditie nog blijft bestaan. Niet alleen verschuift de verkoop van comics (het Engelse woord wordt gebruikt om ze te onderscheiden van Europese strips) van speciaalzaken naar internetwinkels, ook is er, net als bij boeken, een digitaliseringsbeweging op gang gekomen. 2010 zou wel eens het jaar kunnen worden van de doorbraak van digitale comics.
Marvel, de grootste Amerikaanse uitgeverij van comics, bekend van Spider-Man en X-Men, probeert het voortouw te nemen. „Je hebt geen glazen bol nodig om te zien dat de jeugd steeds vaker vanaf een scherm leest in plaats van vanaf papier”, vertelt John Dokes via de telefoon. Dokes is adjunct-directeur van Marvels afdeling Online Activiteiten en Marketing. „We willen geen generatie potentiële Marvel-lezers missen.”
De verkoopcijfers van maandelijkse series in de Verenigde Staten waren vorig jaar nog even hoog als in 2008, vertelt Milton Griepp, analist van de popcultuurindustrie. Maar de trend op de lange termijn is neergaand. „Als je als uitgeverij wilt overleven, zul je op de manier moeten leveren die de lezers willen”, aldus Griepp. Niet alleen Marvel, maar ook Dark Horse, IDW en Image – qua marktaandeel de nummers drie, vier en vijf – gaan langzaam digitaal (zie inzet). Opvallende afwezige is Marvels grootste concurrent, DC Comics. Superman en Batman zijn vrijwel nergens in legale digitale vorm te bekennen. De uitgeverij wilde niet meewerken aan dit artikel, maar in een interview met Griepp zei DC-uitgever Paul Levitz vorig jaar dat hij het nut er niet van in ziet om wat digitale comics betreft in de voorhoede te zitten.
Dat er echter behoefte is aan digitale versies van superhelden, blijkt uit de piraterij waar stripboekenwinkels in de Verenigde Staten zeggen onder te lijden. Volgens Griepp zijn de nieuwste comics, die elke woensdag verschijnen, diezelfde dag al door iemand gescand en via filesharing-sites te downloaden. Dokes, van Marvel, zegt: „Voor elke soort content geldt dat je een legaal alternatief voor filesharing moet hebben. De ware fan is bereid om voor het product te betalen, zolang het voor een eerlijke prijs is en gebruiksvriendelijk.” Sinds mei 2009 heeft IDW volgens het hoofd van de afdeling ePublishing „honderdduizenden” afleveringen van hun series (vooral Transformers) verkocht via de iPhone.
Toch zal de oudere generatie comics-lezers waarschijnlijk niet massaal overstappen. Voorafgaand aan het bezoek aan de stripzaak zit Peter de Bruin (41, leest comics sinds zijn 13de) met Olav Beemer (35, lezer sinds zijn 10de) in een café op de Haagse Grote Markt. De Bruin en Beemer hebben van hun hobby (deels) hun beroep gemaakt ; beiden zijn vertaler van Amerikaanse comics.
Over de digitale comics zijn ze niet zo enthousiast. Te klein scherm, niet lekker bladeren. „Iedereen die de oude situatie gewend is, zal gedrukte comics blijven lezen”, zegt De Bruin. Beemer: „Ik zie het de komende twee generaties nog niet gebeuren dat de papieren comic verdwijnt. De lp bestaat nu ook nog.” Veel lezers zijn ook verzamelaars, een aspect dat met digitalisering verdwijnt. De Bruin: „Het heeft zijn charme om op stripbeurzen op zoek te gaan naar dat ene deeltje, om je verzameling compleet te maken.” Beemer stelt zich een weinig romantische toekomst voor de stripbeurs voor. „Heb je dan alleen nog stands met rijen USB-sticks?”
Goedkoper wordt de hobby wel. Daar waar op eBay de eerste editie van Fantastic Four uit 1961 wordt aangeboden voor bijna 6.000 dollar, is de digitale versie op de PSP te koop voor 2 dollar. Een eerste deel van X-Men uit 1963 leverde zes jaar geleden in een recordveiling nog 110.000 dollar (toen ruim 91.000 euro) op. Nu is hij online beschikbaar voor iedereen met een abonnement op de collectie van Marvel Comics Digital Unlimited.
Digitale Comics
Pc of laptop: Op marvel.com/digitalcomics zijn 7.000 afleveringen te vinden van Marvel-strips als Spider-Man, X-Men, Fantastic Four, Iron Man en de Hulk. Voor ongeveer 41 euro per jaar heb je toegang tot de hele collectie. Marvel wil niet bekendmaken hoeveel mensen lid zijn, maar is „blij met het aantal abonnees, dat groeit”. Ook beschikbaar in Nederland.
iPhone: Aanvankelijk werd elke strip als apart iPhone-programmaatje (‘app’) aangeboden. Nu zijn er drie apps die een soort comicwinkel zijn. Twee daarvan zijn beschikbaar in Nederland. Comixology heeft een bestand van 800 comics (naast Marvel-titels series van nog 28 uitgeverijen), de app van iVerse biedt ongeveer 100 comics. Voor uitgeverij IDW Publishing (Transformers, Star Trek, G.I.Joe) heeft iVerse een aparte applicatie ontwikkeld. De derde ‘comicwinkel-app’, Panelfly, is volgens diens CEO pas „over een maand” wereldwijd verkrijgbaar. Uitgeverij Dark Horse verkoopt in de iTunes-winkel losse comic-apps van Hellboy, Terminator en Star Wars.
PSP: Vorige maand heeft PlayStation voor zijn draagbare spelcomputer de dienst Digital Comics geopend. In de catalogus zijn al ruim 600 comics, van Marvel, IDW en Disney. Woordvoerder Folkert Langeveld laat weten dat de dienst „in 2010” in Nederland beschikbaar zal zijn, preciezere informatie is nog niet bekend.
Graphic.ly: Een dienst die nog in de testfase zit is Graphic.ly. Een (niet openbaar) promotiefilmpje laat zien dat Graphic.ly een heel nieuwe manier van comics lezen gaat worden. Een klik op het X-Men-personage Storm leidt je naar een Wikipedia-pagina met een biografie, of naar eerdere strips waarin zij een hoofdrol speelt. Je kunt net als bij Facebook vrienden worden met andere lezers en hen tips geven.
Waar vind je comics in Nederland
De periodiek verschijnende Amerikaanse comic staat in Nederland onder druk. Eind vorig jaar stopte uitgeverij Z-Press met de Nederlandstalige uitgave van de maandelijkse series Spider-Man en X-Men, die in reguliere boekhandels en sigarenzaken werden verkocht. Waar voorganger Juniorpress begin jaren 90 soms 5.000 exemplaren van een nummer verkocht, is dat de laatste jaren teruggevallen naar ongeveer 1.000 per maand.
De originele comics zijn alleen verkrijgbaar in speciaalzaken, waarvan er de afgelopen jaren veel zijn gesloten. Zo sluit Otwyn Kröner vanaf 1 april na 17 jaar zijn stripwinkel aan de Amsterdamse Rozengracht. Hij zal zich concentreren op zijn webwinkel Vandalcomx.com. „De kosten van een winkel zijn hoog en mijn omzetten staan flink onder druk onder andere door het slechte economisch klimaat”, laat Kröner per e-mail weten. Een afhaalpunt in Amsterdam Oost zal nog wel enkele dagen per week open zijn, zo laat hij weten.
Gepubliceerd op 13 januari 2010 in nrc.next.
Peter Teffer 