In de zomer van 2012 verbleef ik drie maanden in Bolivia en schreef ik voor NRC Handelsblad een grote reportage over de voorraad lithium die het Zuid-Amerikaanse land heeft. Bolivia droomde ervan om dankzij die grondstof, die gebruikt wordt voor de accu’s van mobiele telefoons en elektrische auto’s, een energiegigant te worden. Deze week – vijf jaar later – komt Reuters met een artikel waaruit blijkt dat nog maar weinig terecht is gekomen van die droom.
Hij is een van de bekendste presidenten van Zuid-Amerika, dankzij zijn inzet voor de inheemse volken van Bolivia en hun moedertaal. Is de reputatie van Aymara-indiaan Evo Morales terecht? ‘Veel van zijn wetten zijn door vorige regeringen in gang gezet.’
Challapata/La Paz – Het lijkt wel of Benjamin Huarachi Flores alle negenduizend inwoners van Challapata persoonlijk kent. Tijdens een wandeling over de markt van dit verder slaperige Boliviaanse stadje, begroet Flores om de zoveel meter een bekende. Met de een kletst hij in het Spaans, de volgende staat hij in het inheemse Aymara te woord. Aan de rand van de markt wijst Flores in de verte: ‘Kijk, aan de overkant van het meer, daar is Evo geboren.’
Het ene moment ben je president van het land en het volgende moment word je aangeklaagd voor hoogverraad. Het overkwam Eduardo Rodríguez Veltzé in 2006, nadat hij zeven maanden Bolivia had geleid. Dit jaar werd de oud-president pas vrijgesproken, vertelt hij in een gesprek op zijn werkkamer aan de Katholieke Universiteit van Bolivia in La Paz, waar Rodríguez nu de recht- en politicologie-afdeling leidt. Hij maakt zich zorgen over de politisering van de rechterlijke macht onder zijn opvolger, huidig president Evo Morales.
Listen to my feature report on quinoa from Bolivia as broadcast on Deutsche Welle’s programme World in Progress on October 31st, 2012.
In 1994 werd in Bolivia de grootste verzameling van pootafdrukken van dinosauriërs ter wereld gevonden. Ondanks verwoede pogingen is er van structureel behoudbeleid tot nu toe niets terecht gekomen. Wel is er een openluchtmuseum met plastic replica’s naast de vindplaats gebouwd. Over het onvermijdelijke verdwijnen van ruim vijfduizend dinostapjes. ‘De lokale regering vond het museum belangrijker dan preservatie.’
Lees het artikel dat ik hierover schreef in Archeologie Magazine:
Gepubliceerd in Archeologie Magazine nummer 5 (2012).
Het is niet dat ze quinoa niet lekker vindt, vertelt de Boliviaanse vrouw met haar bolhoedje en kleurrijke klederdracht in een hobbelig busje. Zij en haar reisgenote in dit stadje Challapata verbouwen de graansoort quinoa allebei zelf thuis. Maar liever maken ze rijst in plaats van quinoa. „Veel makkelijker te bereiden, want je hoeft rijst niet te wassen”, zegt de vrouw lachend, waardoor de twee goudkleurige sterretjes in haar voortanden te zien zijn.
De Boliviaanse verkoopt haar quinoa liever dan dat ze het eet, maar ontkent dat dat is vanwege de hoge prijs van quinoa. Toch is dat geen onlogische gedachte. De vraag naar quinoa is de afgelopen jaren wereldwijd flink gestegen en dat beïnvloedt de prijs, zegt de 55-jarige quinoaboer Benjamin Huarachi Flores. „Een zak van 46 kilo kost tegenwoordig ongeveer 100 dollar” (77 euro), zegt Huarachi. „Diezelfde zak kostte 28 jaar geleden slechts 20 bolivianos”, oftewel iets meer dan 2 euro.
De Salar de Uyuni is een adembenemende zoutvlakte in het zuidwesten van Bolivia. Op de onherbergzame 12.000 vierkante meter zout is geen leven te bekennen, afgezien van wat cactussen en toeristen.
Die laatsten benutten de grote leegte van de Salar door met het perspectief te spelen: je kunt er foto’s maken waarop je boven de horizon uit lijkt te springen of wordt aangevallen door een meegebrachte speelgoeddinosaurus.
Verstopt onder de Salar zit een grote voorraad van de grondstof die de foto’s mogelijk maakt: lithium. Dit metaal is cruciaal voor het maken van de batterijen in digitale fotocamera’s, mobiele telefoons, tabletcomputers en laptops. De volgende grote markt voor lithium zou wel eens de elektrische auto kunnen zijn. Het arme Bolivia droomt er nu van een energiegigant te worden. Maar die droom is nog ver van de werkelijkheid.
Een eerste stap is al wel gezet. Vier jaar geleden besloot president Evo Morales dat Bolivia zijn lithiumvoorraad zou industrialiseren. In het zuiden van de Salar staat een proefinstallatie van het Boliviaanse staatsmijnbedrijf COMIBOL.
Decades of military juntas have hampered a healthy development of the media in Bolivia. Since Bolivia has returned to democracy, the press has been enjoying relative media freedom. There are several hundred radio and TV stations and dozens of newspapers around the country. But a lack of formal education for journalists keeps the quality from rising.
Listen to my report which was aired on World in Progress on the Deutsche Welle website.
“Agua! Agua!” De inzittenden van een witte Toyota 4×4 voldoen deze hete middag aan de belangrijkste behoefte. Ze delen water uit aan de enkele honderden demonstranten die opnieuw een etappe lopen in hun lange mars vanuit het Boliviaanse Amazone-gebied naar de regeringszetel La Paz.
De marchistas protesteren tegen de geplande aanleg van een snelweg door het Isoboro Nationaal Park en indianenreservaat (in het Spaans afgekort als Tipnis). “Met deze mars verdedigen we ons territorium en hopen we de vernietiging van de natuur te voorkomen”, zegt deelneemster Juana Bejarano.
